Упрощенная HTML-версия
1.
Сөз сөйлеу – аудиторияға үндеу және жиын мақсатын хабарлау және
хабарламаның мақсатын түсіндіру.
2.
Негізгі бөлім – ақпаратты баяндау.
3.
Қорытынды – айтылған ойды тұжырымдау.
Сөз сөйлеу аудиториямен байланыс орнату үшін және тақырыпты
қабылдауға дайындау үшін қажет. Тақырып кіріспесіне барлық сөз сөйлеу
уақытының 5-10% беріледі. Онда сөз сөйлеудің проблемасы туралы
айтылады, оның міндеттері айтылады, түсініктердің анықтамасы беріледі,
кейде сөзсөйлеудің жоспары да хабарланануы мүмкін.
Негізгі бөлімде тақырыптың өзі баяндалады. Негізгі бөлімнің
композияциясы бірізділіктің логикалық талаптарына жауап беруі мүмкін.
Тақырыпты баяндаудың негізгі тәсілдерін атап өтейік:
1) Сатылы – кезекті сұрақтың материалы келесіге тірек болады.
2) Шоғырлас – берілген құбылысты жан-жақты қарастыру.
3) Бұрмалы – жалпыдан сұрақты үстіртін сұраққа ауысу, кейін қайтадан
детальді түрде терең анализ жасау.
4) Хронологиялық – процесті немесе құбылысты құрылуына қарай
қарастыру.
5) Логикалық – құбылыстың жүйелі-құрылымдық тәсілі.
6) Дедуктивті – жалпыдан нақты ситуацияларға өту және оның негізінде
қорытынды жасау.
7) Индуктивті – фактілер мен құбылыстардың талдауынан жалпылауға кқшу.
8) Құбылыс, процесс немесе оқиғаларды сайыстыру, сәйкестендіру.
9) Проблеманы талдау.
Сөз сөйлеу кезінде сөйлеудің әртүрлі тәсілдері: шолу, сипаттау,
ақпарат беру, мазмұндау, баяндау, сипатама беру, ойластыру, үлгі, цитата
оқу, диалог жасау, негіздеу т.б. қолданылса, сөз сөйлеушінің монологы жеңіл
қабылданады.
Дегенмен материалдың композициялық өлшемін ұстану керек: ескі мен
жаңаны, теориялық және практикалық материалды, позитивті және негативті
информацияны, сөйлеудің рационалдығы мен эмоционалдығын үйрестірген
абзал.
Қорытынды бөлім баяндаудың аяқталуын білдіреді. Онда айтылған
ойды жалпыланады, жеке және жалпы қорытындылары қалыптастырылады.
Қорытынды жалпы сөз сөйлеу уақытының 5% тұрады. 7 кестеде көпшілік
алдында сөз сөйлеудің композициясында жіберілетін типтік қателіктер
келтірілген.