Упрощенная HTML-версия
3)
Проблеманы шешу шарттары.
2. Жобалау әдісін қолдану арқылы проблеманы шешудің нұсқасын
табады.
Жобаның презентациясының және қорғаудың сәттілігі көптеген
факторлармен анықталады: мазмұндық құндылық; негізгі құрамдас
бөліктерінің өзара байланысы жоба нәтижесінің жетістігі мен маңыздылығы
т.б. Тыңдармандар жобаны жақсы қабылдау үшін аталған факторлардан
басқа, сөз сөйлеушінің стилі, сөйлеу сапасы мен ойлау және сөйлеу тәсілдері
де әсер етеді.
С.И. Ожегов пен Н.Ю. Шведованың түсіндірме сөздіктерінде тіл стилі
«тілдік практика жағдайында белгілі бір идеяны, ойды баяндау үшін тілдік
құралдарды қолданылатын тәсілдердің жиынтығы» деп түсіндіреді.
Сөйлеу стилі тілдік әрекетте ойынды жеткізу тәсілдерін көрсетеді. Егер
адамның сөйлеу тілін кім, қайда, нені айтып жатқанына қарай бөлетін болса,
онда оның бірінші бөлімі (не?) ойлау тапқырлығына, екінші (қайда?) –
орналасуына, үшіншісі (қалай?) – тілдік стильге бөлінеді.
Стильдік сипаттамалар адамдармен байланысты нәрселердің
барлығына тән. Ойдың өзіндік ерекшеліктерін, көрсететін стиль, адам
әрекеттерінің негізгі формалары болып табылатын мінез-құлық стилі, киім
кешек стильдері бар.
Тілдік стиль айқындық, дұрыстық, тазалық, нақтылық, байлық,
логикалық сияқты сапалармен сипатталады.
Тілдің айқындығы – стильдің маңызды сапасы, ол тілді қолжетімді әрі
түсінікті етеді.
Тілдің дұрыстығы – тілдің әдеби тілге сәйкес болуы.
Тілдің тазалығы әдеби тілдің нормативтеріне жат, элементтердің
болуына жол берілмейді. Мұндай элементтер жаргонизм, диалектизм, ерсі
сөздер болуы мүмкін. В.Гюго «Стиль хрусталь іспетті – оның тазалығынан
нұр шашып тұрады».
Тілдің нақтылығы – сол ситуацияда оптималды ойды жеткізудің
құралын таңдау. Тілдің нақтылығы «орынды жерде дәйекті сөз табуды»
білдіреді (Д. Свифт) оған мылжыңдық, бос сөздік тән емес.
Тіл байлығы сөздің көптүрлігінің болуымен анықталады.
Тілдің логикалығы баяндаманың бірізділігін, негізділігі мен қарама-
қайшылықтың болмауын қамтамасыз етеді.
Риторика тілдің түпкі ойы мен мазмұнын жасаудың техникасын, тіл
мәтінінің ойын дамытуды сипаттайды. Мысалы, тілдік автор айтылған сөзі
туралы анықтама бере алады, немесе пәнді бөліктерге бөлуге болады,
бөліктер мен тұтастықты сипаттау, немесе тұжырымдау себебін көрсету,
немесе пән сапасын, жағдайын көрсету.